Kracht en macht

In de druilerige regen vanochtend, al lopende terwijl ik naar de bevallige billetjes van mijn hondje keek, was er onverwacht een voortschrijdend inzicht. Ik was al bezig geweest meer te weten te komen over Mata Hari. Een naam die iedereen kent, maar van wie weinigen weten hoe het nu echt zat. Haar bijzondere geschiedenis resoneerde.

Was zij een vrouw met macht? Dat moet haast wel, want zij werd niet voor niets gefusilleerd door de Fransen. Of was zij een vrouw die haar krachten aanwendde om te overleven in een zeer vrouwonvriendelijke wereld? Ook dat stemde tot nadenken.

Macht. Iets dat je gebruikt om de anderen te overheersen. Als ik eerlijk ben, leek macht mij ineens iets heel zwaks. Je hebt klaarblijkelijk iets meedogenloos nodig, om anderen jou te laten volgen. Macht impliceert een zekere dwang. Onverdraagzaam. Macht bestaat alleen door gratie van anderen. Die de macht uit handen geven, ter wille van jou. En dus ook terugpakken kunnen. Ten koste van jou.
Kracht daarentegen, staat los van de medemensen en de omgeving. Kracht komt van binnenuit en is een element dat je benut. Je hebt niemand nodig om krachtig te zijn. Kracht is een state of mind die onlosmakelijk met jezelf is verbonden. Kracht is een onuitputtelijke bron, voortvloeisel van levensdrang. En een zeer aantrekkelijk iets voor anderen.

Vrouwen met macht. Ze zijn van alle tijden. Was Mata Hari een vrouw met macht? Ze begon het leven als dochter van een eenvoudige hoedenmaker uit Friesland en een koppige moeder. Die klaarblijkelijk al vrijgevochten was in die tijd, want ze leerde haar bekoorlijke dochter zelf door thuisonderwijs Frans, Duits en Engels. Ze scheidde van Mata’s vader, die door allerlei omstandigheden failliet ging. Waarom weet niemand, maar Mata, née Margareta Zelle, ging bij haar oom in Den Haag wonen en studeerde voor lerares. Dat in zichzelf is al een vreemd gegeven, want jonge blommen gingen niet zomaar naar school. Afijn, ze werd er subiet verwijderd door haar oom, toen duidelijk werd dat haar aantrekkingskracht ook docenten raakte. Ze was te verleidelijk en dat was natuurlijk haar schuld. Een voorbode.

Van de moeder is bijna niets meer terug te vinden, behalve in de levensloop van Mata zelf. Aangetrokken door mannen met macht (uniformen), trouwde zij met een bruut van een militair. Ze woonde van hot naar her met hem, maar ook zij liet zich niet ringeloren en scheidde van de bruut. Een vrouw in die tijd die op eigen initiatief ging scheiden en daarna moest overleven, is geen kinnesinne kan ik u vertellen. Een sterke intrinsieke motivatie moet daaraan ten grondslag hebben gelegen. Mata begon met dansen en performen. Kunt u zich dit even voorstellen? In deze tijd is dat al een stap, maar in die tijd was dat werkelijk bijna ondenkbaar. Het was zoiets als prostituee worden. En juist omdat ze toen al, door haar ex, in hogere kringen verkeerde, moet dat toch een behoorlijke shock zijn geweest. Mata pendelde heel Europa door en danste in theaters en op privéfeesten. Waarbij die laatste vooral de legertop en de intelligentsia betrof. Ze werd verguisd en versaagd, had iedere keer problemen bij de grens en er gingen de meest nare roddels over haar. Dat krijg je, als je als zelfstandige vrouw je eigen weg volgt.

Had ze een keus? Was de keus afhankelijke armoede of haar kracht inzetten die ze had? De oorlog brak uit, What’s a girl to do? Goed of niet, daar heb ik geen oordeel over. Maar ze chanteerde en spioneerde er klaarblijkelijk op los. Uit latere archieven werd wel duidelijk, dat ze in dienst was van de Duitse overheid. En zich liet betalen met juwelen, bont en goud. Slim, want dat kon ze dus altijd meenemen. Mata wist waarmee ze bezig was, zoveel is duidelijk. Uiteindelijk kregen de Fransen wel door dat er iets niet in de haak was, arresteerden haar en na een gewelddadig schijnproces werd de schone dame gefusilleerd.

De verhalen daarna, in de wereld gebracht door de Franse overheid, probeerden haar rol af te zwakken naar een op geld- en macht beluste femme fatale. Ze werd afgeschilderd als gewetenloze hoer die een parelketting verkoos boven het einde van de oorlog. Die onnuttige informatie ontfrutselde aan argeloze topmilitairen, door de oorlog op zoek naar ontspanning. Gelul natuurlijk. Als Mata werkelijk zo was, was ze niet gefusilleerd. Ze werd als voorbeeld en waarschuwing neergezet voor de generaties vrouwen na haar. De prijs voor de zelfstandige krachtige vrouw. Helaas ook nu nog met regelmaat het geval.

Mata had kracht, ontegenzeggelijk. Om de dingen die ze deed te doen, worstelde zij zich door de hele gevestigde orde, afkeuring, schande en zonde heen. Zocht zij macht? Macht over mannen, macht door geld? Wellicht. Het werd haar, natuurlijk, ontnomen. Macht is bedreigend. Wie is de slaaf, wie is de meester, als het om macht gaat?

Dan toch liever mijn kracht. Gelukkig zijn de tijden ook verbeterd. En kan ik, hoewel met haken en ogen en niet altijd soepeltjes, mijzelf manifesteren. Ondanks en dankzij. Mata Hari.